ถ้าพูดถึงรถม้าแล้วละก็ หลายคนคงต้องนึกถึงรถม้าเมืองลำปางเป็นแน่ ด้วยในปัจจุบัน รถม้าที่มีใช้ หรือให้บริการอยู่ในประเทศไทย ส่วนใหญ่จะเหลืออยู่ให้เห็นได้เฉพาะที่ตัวเมือง จังหวัดลำปาง เท่านั้น ซึ่งรถม้าก็ได้กลายเป็นสัญลักษณ์ ประจำจังหวัดลำปางในที่สุด ปัจจุบัน รถม้าในจังหวัดลำปางมีจำนวนลดลงมาก เหลือวิ่งอยู่จริงเพียงประมาณ 50 คัน เท่านั้น ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นรถม้า ที่ให้บริการสำหรับนักท่องเที่ยว ที่ต้องการเช่านั่งรถม้าชมรอบตัวเมืองลำปาง
ประวัติรถม้าลำปาง
รถม้าลำปางนั้นมีจุดเริ่มต้นขึ้นเมื่อประมาณ 100 ปี ที่แล้ว ในปี พ.ศ. 2458 ซึ่งตรงกับสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อจังหวัดลำปางเริ่มมีรถม้า โดยรถม้าคันแรกนั้นซื้อมาจากกรุงเทพ โดยเจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิตย์ เจ้าผู้ครองนครลำปางองค์สุดท้าย ด้วยช่วงนั้น เป็นช่วงที่วิวัฒนาการ ทางด้านการคมนาคม ขนส่ง จากทางยุโรป ได้มีบทบาทมากขึ้น ทำให้ในกรุงเทพ ได้เริ่มมีการใช้รถยนต์ จากต่างประเทศมากขึ้น และด้วยความนิยมในการใช้รถยนต์ในกรุงเทพมีมากขึ้น ทำให้การขนส่งโดยใช้รถม้า มีบทบาทลดลง ผู้ประกอบกิจการรถม้าหลายราย ได้เริ่มอพยบย้ายไปประกอบกิจการในหัวเมืองต่างๆ กระจายกันออกไป ในหลายภาคของประเทศ ไม่ว่าจะเป็น เชียงใหม่ เชียงราย นครศรีธรรมราช นครราชสีมา และ จังหวัดอื่นๆ รวมถึงลำปาง แต่ด้วยความเจริญทางการคมนาคม ที่เพิ่มมากขึ้นและกระจายออกจากกรุงเทพ ทำให้การใช้รถม้าในจังหวัดต่างๆ ลดลงไปและเลิกใช้ในที่สุด มีเพียงจังหวัดลำปางเท่านั้นที่ ยังนิยมใช้รถม้า เพราะเป็นเมือศูนย์กลางการขนส่งสินค้าไปยังจังหวัดต่างๆ ในภาคเหนือในขณะนั้น ซึ่งทำให้ยังพบเห็นรถม้า ในจังหวัดลำปางได้ในปัจจุบัน
รถม้าลำปางในปัจจุบัน
ปัจจุบัน รถม้าในจังหวัดลำปาง มีให้เห็นเฉพาะ รถม้าบริการสำหรับนักท่องเที่ยวนั้น สำหรับอัตตราค่าบริการ รถม้าชมรอบเมืองลำปางนั้น มีตั้งแต่ราคา 150 บาทขึ้นไป ขึ้นอยู่กับเส้นทาง และเวลาที่ใช้ การนั่งรถม้าชมเมืองลำปางนั้น เวลาที่เหมาะสมคือ ในช่วงเช้า ที่แดดไม่ร้อนเกินไป และรถยนต์ยังออกมาวิ่งไม่เยอะ และ ช่วงเย็น – ช่วงค่ำ ที่จะได้ชมนครลำปางยามค่ำคืน ได้บรรยากาศที่แตกต่างออกไป อีกแบบหนึ่ง
สำหรับท่าจอดรถม้าเมืองลำปางนั้น ตั้งอยู่บนถนน บุญวาทย์ ข้างศาลากลางจังหัวด ตรงข้ามกับ สภอ. ลำปาง สำหรับเวลาค่ำจะมีรถม้าจอดบริการ ตามบริเวณหน้าโรงแรมที่พักต่างๆ ในตัวจังหวัดอีกด้วย
